در این مطلب با ما همراه باشید تا با عارضه فلج مغزی یا cp، علائم و دلایل آن و کاردرمانی فلج مغزی در کودکان به طور کامل آشنا شوید. تا به حال حتما نام این بیماری را شنیده‌اید اما اینکه واقعا از کجا می‌آید و دلایل بروز و روش درمان آن چیست را در ادامه خواهید خواند.
فلج مغزی
فلج مغزی در کودکان یا همان cp معمولا پیش از تولد به مغز انسان وارد میشود و یک اختلال وضعیت بدنی است که در آن توان حرکتی و ماهیچه‌ای فرد با مشکل مواجه میشود؛ به عبارت دیگر زمانی که مغز هنوز در حال رشد و تکامل است به مناطق حرکتی آن صدمه وارد میشود و کنترل وضعیت بدن از دست می‌رود. البته این صدمات ممکن است گاهی به مغز بالغ نیز وارد شوند و به فلج مغزی ختم شوند.
عوارض این بیماری ممکن است تمام بدن یا نیمی از آن را درگیر کنند یا تنها قسمتی از آن را مختل کنند، خوشبختانه این آسیب‌ها با بالا رفتن سن بدتر نمی‌شوند و معمولا ثابت هستند.
این اختلال در اثر متوقف شدن روند تکامل مغز یا صدمه دیدن آن ایجاد میشود و هرچند دلیل اصلی آن در بیشتر موارد مشخص نمی‌شود، در ادامه مهم‌ترین عواملی که می‌توانند منجر به فلج مغری شوند را بیان خواهیم کرد:
وارد آمدن ضربه به سر نوزاد یا انسان بالغ در اثر سانحه یا تصادف
ایجاد وقفه در خونرسانی به مغز در اثر سکته که علاوه بر افراد بزرگسال در جنین هم اتفاق می افتد
اختناق هنگام زایمان که موجب نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد بر اثر بارداری و زایمان مشکل میشود
ناهنجاری در تکامل مغز به دلیل جهش‌های ژنتیکی یا دلایل وراثتی
بیماری‌های خاص یا عفونت بدن مادر در زمان بارداری که بر رشد مغزی جنین اثر می‌گذارند
بروز التهاب در مغز و اطراف آن در دوره جنینی به دلیل عفونت
در هر فرد این عارضه ممکن است به اشکال متفاوتی بروز کند، به عبارت دیگر علامت‌های گوناگونی برای فلج مغزی وجود دارد که در ادامه مهم‌ترینِ آنها را بررسی می‌کنیم:
تشنّج: این افراد بسته به نوع و شدت بیماری، روزانه، هفتگی یا ماهانه با تشنّج دست و پنجه نرم می‌کنند.
حرکات غیر اختیاری و رعشه در بدن.
اسپاسم: رفلکس بیش از حد در ماهیچه‌های سفت شده.
آتاکسی: هماهنگ نبودن ماهیچه‌ها.
حرکات پرشی و چرخشی آرام.
ریجیدیتی: ماهیچه‌های سفت شده همراه با رفلکس طبیعی.
متعادل نبودن ماهیچه‌های بدن: شُل بودن یا سفتیِ بسیار زیاد در عضلات.
استفاده کردن از یک طرف بدن: گاهی عضلات یک سمت بدن دچار سفتی یا شل بودن بیش از حد عضلات هستند و یا بی‌حس می‌شوند که در این حالت بیمار تمایل به استفاده از سمت دیگر بدن را دارد.
ایجاد اختلال در گام برداشتن: مثلا حرکت بر روی انگشتان پا
با قد خمیده یا به اصطلاح عامیانه دولا راه رفتن
حرکت کردن به طرز نامتقارن و با زانوهای ی مانند قیچی
ناتوانی در برداشتن اجسام به صورت طبیعی
مشکلات در فراگیری مهارتهای سخن گفتن و چینش کلمات
جاری شدن آب دهان و مشکل در بلع غذا
تأخیر در فرآیند رشد
همانطور که پیش از این اشاره شد، علامت‌های این عارضه پیشرونده نیستند، اما اگر کوتاه شدن عضلات و اسپاسم آنها با روش‌های کاردرمانی فلج مغزی به وسیله محرک‌های خارجی کنترل نشوند، ممکن است عوارض آن بدتر شوند. گاهی فلج مغزی میتواند در سیستم عصبی و دیگر اندام‌ها اختلالات بیشتری ایجاد کند و عوارضی را در پی داشته باشد:
مشکلات در یادگیری درس
مشکلات هوشی،تکلمی
درک نکردن اندازه و شکل اشیاء
مشکلات در حرف زدن و ارتباط با دیگران
مشکل در گفتار درست
خوردن و آشامیدن نادرست
مشکلات بینایی و شنوایی
کاردرمانی فلج مغزی
در انجام کاردرمانی کودکان سی پی سعی می شود تا فرد مبتلا به cp با تمرینات هدفمند و علمی بتواند در مهارتهای حرکتی کوچک و بزرگ استقلال خود را داشته باشد.درمانگر به کودک فلج مغزی در استفاده کردن از لوازم اطراف خود کمک میکند. با تکنیک هایی که درمانگر انجام می دهد. کودک فلج مغزی در طول درمان در درست راه رفتن، نشستن،ایستادن و غذاخوردن به وضعیت نرمال تری میرسد.
فواید کاردرمانی فلج مغزی
مؤثرترین راه‌کاری که برای توانبخشی به مبتلایان فلج مغزی در نظر گرفته شده، روش‌های کاردرمانی است؛ این تکنیک‌ها باعث می‌شوند که علائم عصبی و جسمی این بیماری با گذشت زمان تشدید نشوند.
کاردرمانی فلج مغزی که معمولا به دو روش ذهنی و جسمی انجام میشود، میتواند عوارض این اختلال را کاهش دهد و باعث می‌گردد که فرد در سنین بالاتر نه تنها با عوارض شدیدتر رو به رو نباشد بلکه توان حرکتی و عصبی او افزایش می‌یابد.
این روش درمان اثرات بسیاری بر بهبود وضعیت و سطح کیفی زندگی روزمره بیمار دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
بازیابی و افزایش حداکثری توانایی‌های بیمار
آموزش الگوی صحیح حرکتی
بالارفتن سطح توجه و تمرکز و بهبود حافظه
بهتر شدن پردازش حواس و یکپارچگی آنها
افزایش درک محیطی
بالارفتن قدرت عضلانی و جلوگیری از بدفرمی مفاصل
آموزش انجام عکس‌العمل‌های مناسب و حرکات تعادلی
ایجاد حس هویت و بالابردن اعتماد به نفس
روند کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی
همانطور که پیش از این اشاره شد، پیش از تولد به دلایل مختلف ممکن است مغز نوزاد به رشد کافی دست پیدا نکند و یا در مواردی پس از زایمان، سانحه‌ای باعث بروز فلج مغزی در کودک بشود؛ در هرصورت برای توانبخشی به این کودکان در زمینه‌های ذهنی و جسمی، نیاز به روش‌های اصولی کاردرمانی است
معمولا در سال‌های اول و دوم تولد، متخصصان این رشته برای بهبود کنترل سر و گردن و تنه کودک تلاش می‌کنند تا به دست گرفتن اشیاء را به او بیاموزند. پس از این دوره با استفاده از ابزارها و وسایل مختلف، انجام بازی‌ها، شبیه‌سازی فعالیت‌های روزانه و. سعی می‌کنند تا توانایی‌های ذهنی و مغزی کودک را افزایش داده و بهبود ببخشند.
ابزار کاردرمانی کودکان فلج مغزی
گاهی لوازم پزشکی به متخصصان برای این کار کمک می‌کنند و گاهی ابزار فیزیکی و غیرفیزیکی مختلف که با مهم‌ترین آنها به طور کلی آشنا می‌شویم:
آتل‌ها و محافظ‌های مخصوص، مانند: واکر،عصا و ویلچر
اسباب‌بازی‌هایی که برای افزایش توان حرکتی مفید هستند
وسایل انطباقی مانند: خودکار، مداد و قیچی
لوازم مختلف در منزل
بازی‌هایی که به قدرت فکر و توسعه شناختی کمک می‌کنند، مانند: پازل‌ها
نقش مهم کاردرمانی برای کودکان
این روشها باعث می‌شوند که کودکان مبتلا به فلج مغزی از جامعه کنار گذاشته نشوند و یا به انزوای خودخواسته تن ندهند؛ کاردرمانی به آنها کمک میکند که بتوانند به بازی بپردازند و هم‌زمان جسم و ذهن خود را مانند کودکان سالم تقویت کنند و در اجتماعاتی مانند مدرسه تا حد امکان طبیعی رفتار کنند. نقش‌های مهم این درمان در زندگی اطفال بسیار تعیین‌کننده است:
کاهش سطح محدودیت‌ها
بازی کردن و کار کردن بدون کمک دیگران
همراهی کردن دیگران در تفریحات
بالارفتن اعتماد به نفس در میان هم سن و سالان
افزایش تعامل با جامعه و ایجاد حس مهم بودن در آن
خودکفایی در گذراندن امور روزانه
به دست آوردن روحیه، شادی و لذت مستقل بودن
افزایش قابلیت‌های ذهنی و سرعت یادگیری و حل مسائل
تمرینات کاردرمانی فلج مغزی
این فرآیند توانبخشی میتواند با روشها و تمرینات بسیاری همراه باشد که خلاقیت در انجام آنها توسط درمانگر بسیار مهم است؛ یعنی علاوه بر روش‌های تعریف شده گاهی متخصص میتواند با ابداع روشی خلاقانه، روند درمان را سرعت ببخشد؛ البته باید در نظر داشت که این روشها حتما باید مطابق با اصول کاردرمانی باشند. تمرینات کاردرمانی فلج مغزی برای بهبود بخشیدن به قابلیت‌های حسی، ذهنی و فیزیکی به روش‌های زیر تقسیم می‌شوند:
روشی که با مشارکت دادن کودک یا فرد بیمار در تمرین‌های مکرر، میتواند احساس لامسه و شنوایی را افزایش دهد و سایر احساسات بدن را تقویت کند. این تمرین‌های کاردرمانی روش واکنش صحیح به حرکت‌های پیرامون را آموزش می‌دهد و آگاهی‌های ذهنی و فیزیکی را بالا خواهد برد.
افزایش مهارتهای فیزیکی و محیطی
این کاردرمانی در کودکان فلج مغزی بیشتر به صورت بازی‌های مفید و آموزشی انجام میشود که توانایی ماهیچه‌ها را در آنها تقویت کرده و در عین حال به آنها روحیه خواهد داد؛ البته در بزرگسالان این روشها بیشتر در قالب ورزش‌های نرم و شاداب هستند که با انجام آنها فرآیند رشد فیزیکی، قدرت عضلانی، قابلیّت تحرّکی و انعطاف‌پذیری بهبود پیدا میکند.
بالا بردن قابلیت‌های بصری
کاردرمانی فلج مغزی در قالب بازی‌های آموزشی و استفاده از ابزارهای اسباب‌بازی و یا آموزش مهارت با ابزارآلات مناسب برای بزرگسالان که آرام‌آرام تکنیک‌هایی برای نقاشی کردن، خواندن، نوشتن، درک از بُعد و عُمق و درک وضوح را آموزش می‌دهند.
تقویت مهارتهای اجتماعی
روشهایی که برای کودکان بیشتر در قالب بازی‌های گروهی انجام می‌شوند و در افراد دیگر از روش‌های تعاملی با دیگران استفاده میشود، مثلا انجام کاری با کمک گرفتن از دیگران؛ انجام این کاردرمانی تلفیق شدن با جامعه را آموزش داده و بیمار فرامی‌گیرد که چگونه با اجتماع ارتباط سالم برقرار کند، از مزیّت‌های دیگر این تمرینات افزایش مهارتهای استدلالی در تعامل با دیگران است.
انجام کاردرمانی برای کودک که فلج مغزی است میتواند بدون مشکل در منزل شما انجام شود. کودک در محیط خانه راحت تر انجام تمرینات را قبول خواهد کرد.یکی از خدمات ما کاردرمانی کودکان در منزل است شما با مراجعه به این صفحه میتوانید اطلاعات کاملی در این مورد کسب کنید.برای نیازهای کودک شما ممکن است کاردرمانی با تخصص خاصی نیاز باشد که در این هم کارشناس ما میتواند درمانگر مناسبی را برای فرزند شما انتخاب کند.
توانبخشی شناختی در کودکان فلج مغزی و یا اختلالات حرکتی - cp
جبران تاخیر حرکتی در کودکان با روش های نوین چگونه است ؟
آیا کودکان فلج مغزی - CP و یا کودکان با مشکلات حرکتی نیازی به توانبخشی شناختی دارند ؟
روش های نوین درمان کودک فلج مغزی - CP و یا کودکان با مشکلات حرکتی چیست ؟
چرا کودک من بعد از بهبودی در کاردرمانی مجددا پسرفت می کند ؟
Novel Rehabilitation یا توانبخشی نوآورانه چیست ؟
این موارد از جمله سئوال هایی است که ذهن بسیاری از افرادی که با کودکان فلج مغزی - Cerebral Palsy - CP و یا با کودکان دچار تاخیر حرکتی کار می کند را به خود مشغول می سازد.
اگر می خواهید در باره فلج مغزی - CP بیشتر مطلب بدانید به اینجا مراجعه نمایید
فلج مغزی به طور خلاصه، مشکلات ناشی از ضایعه عصبی غیر پیشرونده است ، که به مغز کودک در حال رشد وارد می شود.و شدت آن بنا به میزان و موقعیت آسیب وارد شده متفاوت است .
یکی از اصلی ترین درمان های فلج مغزی - سی پی - CP توانبخشی است. که به دو نوع زیر تقسیم می شود .
درمان های مرسوم و سنتی یا Traditional Rehabilitation و درمان های توانبخشی نوین یا Novel Rehabilitation
توانبخشی های معمول برای کودکان و افرادی که دچار آسیب فلج مغزی یا همان CP شده اند و یا دچار تاخیر در حرکت و گفتار شده اند عبارت است از کاردرمانی جهت بهبود مهارت های حرکتی ،در صورتی که مشکلات تعادلی و مشکل در عملکرد بهینه اندام داشته باشند استفاده از خدمات SI یا همان یکپارچگی حسی ، در صورت وجود مشکل در عملکرد دست استفاده از خدمات توانبخشی دست ، در صورت بروز اختلالات گفتاری استفاده از خدمات گفتاردرمانی و در صورتی که کودک از لحاظ ذهنی در حد هم سن و سالان خود نباشد استفاده از خدمات کاردرمانی ذهنی و آموزش ذهنی و در صورتی که در ارتباط با هم سن و سالان خود دچار مشکل باشد استفاده از خدمات گروه درمانی می باشد و در صورتی که نیاز به استفاده از وسایل کمکی مانند اسپیلنت ، کفش طبی و یا امثالهم باشد استفاده از خدمات ارتوپد فنی و یا ساخت اسپیلنت با اورفیت به ایشان توصیه می شود . این مراحل خلاصه ای از فرآیند توانبخشی یک کودکی که دچار تاخیر در حرکت و یا دچار اختلال فلج مغزی و یا همان CP می باشد.
در چند سال اخیر مفهوم جدیدی در توانبخشی مطرح شده با عنوان توانبخشی های نوین، که از آن با عنوان Novel Rehabilitation یا همان توانبخشی های نوظهور یاد می کنند . این نوع از توانبخشی که برعکس توانبخشی های سنتی رویکرد بالا به پایین یا همان Top Down Approach به فرآیند توانبخشی دارد .
در این رویکرد توانبخشی تلاش بر این است همانطور که از ابتدا دست و پای کودکان جهت حرکت مشکل نداشته، و در واقع مشکل اصلی حرکتی در این کودکان ، بروز اختلال در پیغام عصبی است که از مغز به اندام ها می رسد. درمان نیز باید معطوف به بهبود عملکرد مغز شود.
در واقع در توانبخشی شناختی ، تاکید بر هر چه بیشتر فعال نمودن مغز در ارائه دستورات است، و اصلاح خطاهایی که در مغز هنگام عملکردهای مختلف مانند ، حرکت ، گفتار ، درک مطلب ، هماهنگی حرکت و عملکرد های ریز مانند مهارت حرکت دست ها اتفاق می افتد.
توانبخشی شناختی یا Cognitive Rehabilitation Training که به اختصار با آن CRT نیز می گویند چگونه این کار را انجام می دهد ؟
در توانبخشی شناختی ما از مجموعه تکنیک ها و روشهایی استفاده می کنیم که مغز و ذهن کودکی که دچار مشکل حرکتی شده را ، کاملا درگیر حرکت و فعالیت نماییم . به عبارتی ما مغز کودک را از طریق فعالیت های آگاهانه به چالش حرکتی وا می داریم .
جهت رسیدن به این منظور ابتدا یک ارزیابی بالینی از کودک، به همراه مصاحبه بالینی با خانواده و همراه کودک انجام می دهیم . که این ارزیابی باید توسط یک متخصص علوم شناختی انجام بگیرد تا بتواند حیطه های دچار مشکل شده را تشخیص دهد.
در مرحله بعد با توجه به نیاز کودک از تکنیک های مختلف موجود در توانبخشی شناختی استفاده می کنیم که خود آنها به دو دسته تقسیم می شوند ، آن دسته از تکنیک هایی که کودک در انجام آنها فعال است که در اولویت قرار خواهند گرفت و آن دسته از تکنیک هایی که کودک در انجام آنها خیلی فعال نیست .بعضی از تکنیک هایی که کودک کاملا در آنها فعال است عبارتند از استفاده از تجهیزات واقعیت مجازی و یا تجهیزاتی که از تکنولوژی واقعیت افزوده استفاده می کنند.
استفاده از سخت افزار ها و نرم افزار هایی که علاوه بر ایجاد حرکت در کودک، با ایجاد انجام مراحل چند گانه مانند هدف گذاری ، تصمیم گیری ، سرعت عمل و انجام کامل فعالیت منجر به درگیر شدن کودک در انجام کار می شود.
این تکنولوژی ها عموما به صورت بازی و کاملا جذاب طراحی و ساخته می شوند تا کودک با علاقه بسیار و وداوطلبانه شروع به استفاده از آنها نماید . و از آنجایی که انگیزش خود کودک درگیر خواهد شد و فعالیت ها به صورت شبکه ای (network) در مغز اجرا می شوند منجر به بهبود چند وجهی در کودک نیز می شود .
به طور مثال اگر در توانبخشی مرسوم ما یک تمرین جهت تقویت عضله ای می دهیم . این تمرین باعث بهبود قدرت آن عضله می شود ، و در صورت بروز وقفه در انجام آن مجددا عضله به حالت اولیه خود باز می گردد در حالی که در توانبخشی شناختی ما یک بازی شناختی را با هدف ایجاد شبکه حرکتی مغز به کودک و یا فرد دچار مشکل حرکتی می دهیم .
به طور مثال حرکت دادن یک توپ در رایانه به سمت هدف ، با فشار دادن پا روی صفحه حساس به فشار . در این حالت از آنجایی که تمامی مسیر های عصبی مربوط به حرکت آن اندام فعال شده اند شما عملا باعث شده اید که مغز حرکت را یاد بگیرد ، مخچه تعادل را ایجاد نماید ، چشم یادگیری حرکتی صحیح را تجربه نماید ، همگی به جهت انجام یک هدف باشند ، گروه عضلانی و نتنها یک عضله تقویت شود ، و چرخه پاداش در مغز به دلیل ایجاد اعتماد به نفس در به گل رساندن توپ فعال شود و همه این فرآیند با هم باعث می شوند بعد از مدتی در این مهارت پسرفت نداشته باشیم علاوه بر اینکه تقویت و مهارت را نیز انجام داده اید.
یا مثال دیگر در کودکانی که ضعف در گفتار دارند استفاده از تجهیزاتی خاص به خود که در اتاق تاریک به صورت حساس به صدا می باشند و کودک با ایجاد کمترین صدایی باعث روشن شدن آنها می شود و این امر باعث ترقیب کودک به استفاده هدفمند از صدا و گفتار خود می شود.
در مثالی دیگر می توان به استفاده از تجهیزاتی مانند تیر اندازی به هدفهای در حال حرکت در صفحه رایانه اشاره نمود.
استفاده از تجهیزاتی که کودک کمتر در آنها فعالیت جسمی دارد و بیشتر ذهنی می باشد
مانند تکنولوژی نوروفید بک ارتقا عملکرد (Peak Performance)
این تکنولوژی از نوروفیدبک که اختصاصا جهت بهبود عملکرد طراحی شده و جدای از تکنولوژی های روتین نوروفیدبک می باشد . به صورتی که خودش به صورت سخت افزاری امواج مزاحم را به حداقل میرساند و امواج مغزی را هنگام انجام فعالیت های حرکتی که می تواند یا محاسباتی ، یا بازی های هماهنگی حرکتی دست ها و یا مانند این موارد باشد را تثبیت نماید.
اینگونه از تکنولوژی ها که عمدتا شامل rTMS و tDCS می شوند . که در کودکان به دلیل امکان آسیب به جبه سر، عموما استفاده از rTMS توصیه نمی شود و بیشتر tDCS به خصوص نوع کاملا پیشرفته آن که قابلیت کنترل با رایانه راهم دارد با عنوان کلی HD-tDCS می شود . که از طریق تحریک الکتریکی با شدت کم و دقت بسیار زیاد تلاش در فعال نمودن مسیر های حرکتی و نورون های حرکتی مغز دارد .
چند نکته :
نکته اول : اینکه که کدام تکنولوژی توانبخشی شناختی ، برای چه مشکلی و با چه هدفی انتخاب شود ؟ عموما توصیه می شود این پروتکل درمان را یک متخصص علوم شناختی و یا علوم اعصاب و یا درمانگری که تسلط کامل بر استفاده از تمرین های شناختی و استفاده از تکنولوژی ها نوین داردمشخص نماید.و عدم اطلاع کافی از علوم شناختی و حتی کاربری آن وسیله و یا تکنولوژی باعث بی اثر شدن کاربری آن در درمان و صرفا وقت تلف کردن می شود.
نکته دوم : همیشه در مشکلاتی مانند تاخیر حرکتی و یا فلج مغزی ( Cerebral Palsy ) توصیه به استفاده همراه از پروتکل های مرسوم توانبخشی و توانبخشی های شناختی می شود و هرگز توصیه به استفاده صرف از تکنولوژی های توانخشی شناختی نمی شود
نکته سوم : استفاده از یک تکنولوژی توانبخشی شناختی ، مثلا صرفا استفاده از واقعیت مجازی در روند درمان منطقی و علمی نیست و عموما توصیه به استفاده از چند تکنولوژی همراه با هم می شود.
توانبخشی شناختی در مرکز توانبخشی وصال
- در بخش توانبخشی شناختی مرکز توانبخشی وصال، ابتدا ارزیابی توسط متخصص علوم شناختی انجام می شود .سپس تقریبا کلیه تکنولوژی های ذکر شده در بالا را می توان برای کودک بنا به نیاز ایشان استفاده نمود که بعضی از تصاویر آن در پایین و یا در گالری تصاویر ، بخش مربوط به توانبخشی شناختی وجود دارد.
- آیا امکان این وجود دارد که توانبخشی کودک خود را در مرکز دیگری انجام دهم و کودک خود را صرفا جهت توانبخشی شناختی به مرکز وصال بیاورم ؟
بله ، این امکان کاملا وجود دارد . از آنجایی که این تجهیزات هزینه و دانش خاص خود را می طلبد منطقی است که هر کلینیکی بر روی این مساله تمرکز ننماید و یا نتواند هزینه و فضای مربوط به آن را تهیه نماید و ت های کاری خاص خود را پیش ببرد، لذا این امکان در مرکز توانبخشی وصال وجود دارد که مراجعین علاوه بر دریافت خدمات توانبخشی خود در سایر مراکز به صورت بهره مندی خاص از خدمات توانبخشی شناختی حداقل 2 روز در هفته به این مرکز مراجعه نماید .
توانبخشی وصال به چه میزان به توانبخشی شناختی آشنایی دارد ؟ در مرکز توانبخشی وصال همانطر که ذکر شد متخصص علوم شناختی (دکتری تخصصی علوم شناختی) ارزیابی اولیه و برنامه درمانی را مشخص می نماید ، از طرفی شایان ذکر است مرکز توانبخشی وصال و کلینیک سلامت ذهن و شرکت دانش آفرین بی کران تحت عنوان شرکت دانش بنیان سلامت ذهن خود اقدام به تولید تجهیزات توانبخشی شناختی در سطح کلینیک ها و منازل نیز می نماید و چندین اختراع در دست ثبت نیز دارد .
درباره این سایت